Spis treści
Bąblowanie, wzdęcia (bloating)…
Jeśli komuś się to nie zdarzyło, to na pewno się zdarzy. Rodzi się pytanie… co to? Skąd się wzięło i jak tego uniknąć. Bezpośrednią przyczyną wzdęć (ang. bloating) są gazy uwięzione w glinie, które nie są w stanie wydostać się z gliny podczas wypału. Specjalnie używam słowa gazy, gdyż nie jest to tylko powietrze co często pojawia się w różnych 'fachowych’ radach. Często jest to para wodna (zwłaszcza ta powstająca z odparowania z wody związanej 'krystalicznie’ a dość często różne gazy powstające w wyniku spalania domieszek zawartych w glinie. Jest również kilka innych przyczyn powodujących bąblowanie, występujących rzadziej, które mogą odpowiadać za wzdęcia podczas wypału.
Wszyscy dobrze wiemy, a jeśli nie , to zaraz się dowiemy, że w zależności od temperatury, wraz jej zmianami ( wzrostem ale i spadkiem) zachodzą różne procesy fizyczne i chemiczne. Procesy te zachodzą w różnych przedziałach temperatur. Niektóre z nich zachodzą nieodwracalnie. O tym wszystkim w artykule : Wypał ceramiki procesy. Tutaj interesują nas procesy związane z powstawaniem gazów:
Wydostawanie się powietrza – w zasadzie w pełnym przedziale temperatur na początku gwałtowne, wraz ze wzrostem temperatury ma coraz mniejsze znaczenie. Tyle bloating.
Powstawanie pary wodnej a bąblowanie
– zakres od początku wypału do temperatury ok. 120 C – w tym zakresie następuje wstępne dosuszanie czerepów. Warto sobie zmniejszyć dynamikę procesu wypału aby zaoszczędzić sobie „niespodzianek”. Mówię to niestety z własnego doświadczenia. Szczególnie w okresach zwiększonej wilgotności powietrza istnieje duża szansa, że nawet wyroby długo suszone będą …niedosuszone.
– niespodzianka! – powstawanie pary wodnej z wody związanej krystalicznie ( 300- do 700 C) !!!
Wydostawanie się tlenków węgla i siarki (CO2, SO2) – 700 do 950 C
Wstęp trochę przydługi, ale konieczny dla zrozumienia zjawiska.
W zależności od temperatury, w której powstają, wzdęcia i bąblowanie spowodowane gazami – mają różne przyczyny!!! Używanie wziernika bardzo pomaga zidentyfikować przyczynę.
Znamy jedną z bezpośrednich przyczyn. Teraz o trochę o głównych czynnikach, które bezpośrednio powodują takie efekty.
1/ przepalenie biskwitu tzn. wypalanie biskwitu do temperatury powyżej 1025 C.
2/ zbyt szybkie wypalanie biskwitu
3/ domieszki gliny,
Przepalenia biskwitu:
Obniżenie temperatury wypału biskwitu do okolic 1020 stopni z reguły pomaga. Zasada jest taka: Jeśli zidentyfikujemy temperaturę, przy której dochodzi do puchnięcia, wzdęcia biskwitu to obniżenie jej o 20 do 30 C powinno pomóc. Z chemicznego punktu widzenia ( zwłaszcza gdy temperatura jest bliska 1020 C i jej obniżenie może powodować niedopalenie biskwitu) koniecznym może być domieszkowanie gliny i/lub szkliwa skaleniem sodowym, który jest dużo bardziej aktywnym topnikiem i może wzmocnić działanie temperatury – zwłaszcza w sytuacjach gdy głównym topnikiem jest mniej podatny skaleń potasowy )
Kolejnym czynnikiem powodującym przepalenie biskwitu ( zwłaszcza w piecach elektrycznych ) bywa umieszczenie wypalanych przedmiotów zbyt blisko elementów grzejnych. Przedmioty te nagrzewają się nie tylko dzięki konwekcji w piecu ale powierzchniowo przez promieniowanie elementów grzejnych. Tu może nastąpić efekt podobny do poparzenia powierzchni ( coś podobnego do oparzeń podczas opalania się w lecie, na plaży przez człowieka). Nierówne nagrzewanie, powierzchniowe przypalenie glin uniemożliwia wydostawanie się gazów przez przepaloną powierzchnię i to również powoduje bąblowanie, wzdęcia i często pękanie skorup.
Zbyt szybkie wypalanie biskwitu
powiedziano już o tym wcześniej. Należy jednak zaznaczyć, że podczas wypału biskwitu w zasadzie w pełnym zakresie temperatur glina jest bardzo wrażliwa na szybkie zmiany temperatury. Oczywiście dużo zależy od rodzaju gliny. A i powody bywają różne. Na przykład okolice 573 C – pewnie jakiś przedział pomiędzy 550 a 590 C to przemiana polimorficzna kwarcu. Okolice 600 – 900 C wypalanie się węgla, siarki itp. z możliwym silnym gazowaniem. To w tym przedziale dochodzi do wypalania się tlenków, siarczanów i węglanów zawartych w glinie. Przeważnie zaleca się w tym przedziale wypalanie z szybkością pomiędzy 80 a 100 stopni na godzinę. W bardzo skrajnych wypadkach zalecane i stosowanie jest godzinne wygrzewanie w temperaturze ok. 1000 C.
Glina domieszkowana (szczególnie glina brązowa, czekoladowa) jest szczególnie podatna na wzdęcia. Wynika to ze znacznej zawartości tlenków manganu. Moje doświadczenie wskazuje, że powinna być wypalana na biskwit w przedziale temperatur 960-980 C z powolnym wzrostem temperatury w tym zakresie – i/lub przetrzymana (soak) około 10 do 20 minut . W przeciwnym wypadku glina brązowa wypalana po szkliwieniu w temperaturze powyżej 1130 C może nastąpić bąblowanie i wzdęcia pod szkliwem.
CDN…