W wyniku kolejnych interakcji pomyślałem sobie, że dobrze byłoby usystematyzować kilka zagadnień. W tym przypadku będzie trochę o technologiach ceramicznych i rodzajach wyrobów. Klasyfikacja nie będzie stricte naukowa gdyż naukowcem nie jestem 🙂 . Mam jednak nadzieję, że pozwoli trochę uporządkować wiedzę.
Klasyfikacja wyrobów ceramicznych może być oparta o wiele kategorii. Do podstawowych – takich na co dzień użytecznych można zaliczyć:
a/ klasyfikacja oparta o temperaturę wypału
b/ klasyfikacja oparta o podstawowy skład produktu.
Obie klasyfikacje, co pewnie się uda zauważyć są od siebie zależne.
Wyroby wypalane w technice raku – zakres temperatur od 500 C – 1000 C – częściej ( 920 – 1020)
Wyroby wypalane w niskich temperaturach – zakres 1000 – 1120 C – częściej ( 1020-1080)
Wyroby wypalane w wysokich temperaturach – zakres 1120 C – 1280 C – częściej ( 1180-1280)
Wyroby wypalane w temperaturach bardzo wysokich 1280 C i powyżej
W literaturze anglojęzycznej spotykany jest inny podział. W ogóle jest tam trochę inaczej. Często nie operuje się tam temperaturami wypału ale tzw. numerem stożka ( pirometrycznego ). Co to są te stożki można znaleźć np. w artykule https://ceramicznawyspa.pl/o-stozkach-prawie-bez-geometrii/
Tabela opisująca numery stożków i ich przedziały temperatur dostępna jest w artykule
Generalnie w krajach anglojęzycznych wyroby dzieli się na:
a/ earthenware – ( w luźnym tłumaczeniu ) – gliniane, stożek ok. 04-06
b/ stoneware – ( w luźnym tłumaczeniu ) kamionkowe stożek od 4 do 8. Przeważnie 6.
c/ porcelain – porcelana ( w tym półporcelana ) – powyżej stożka 6
To tak w skrócie.
W Polsce historycznie przyzwyczailiśmy się do podobnego podziału produktów. Chciałbym opisać ogólnie ( ale z pewną minimalną dokładnością ) parametry poszczególnych wyrobów:
Porcelana, porcelit, fajans, kamionka i ..glina
Wytwarzana najczęściej w procesie dwóch wypałów biskwit temperaturze od 920-980 °C, wypał właściwy 1280-1460 °C. Jeśli chodzi o skład to rozróżniamy kilka rodzajów porcelany. Podstawowy podział to:
– porcelana twarda ( 40-60% kaolin, 20-30% skaleń, 20-30% kwarc), wypał 1350–1460°C
– porcelana miękka (25-40% kaolin, 25-40% skaleń, 30-45% kwarc), 1280–1320°C
porowatość – przeciętnie, nie więcej niż 0,5% !!!
masy porcelanowe modyfikowane:
– porcelana frytowa, skaleniowa
porowatość przy wypale w temperaturze 1240°C ok. 3-4%!!!
Porcelanę szkliwi się najczęściej szkliwami skaleniowymi. Zdobi się zwykle farbami naszkliwnymi, gdyż większość farb ceramicznych w takim zakresie temperatur wypalania ulega zniszczeniu. Porcelana nie daje się zarysować!!!
Tytułem uzupełnienia ( pod wpływem sugestii za co dziękuję ) trochę o porcelanie modyfikowanej frytą na bazie skalenia – Jej protoplastą był Parian – wynaleziony w połowie XIX wieku w Anglii – zagłębie ceramiczne Stoke – on Trent Bardzo popularna wśród artystów ceramików. Jest o tyle wyjątkowa, że i trudna do sklasyfikowania gdyż posiada niestandardowe parametry!!! Modyfikowane porcelany skaleniowe mają stosunkowo dużą kurczliwość 13 nawet do 18%
Porcelit, zwany również półporcelaną – wyrabiany jest podobnie jak porcelana ale z kaolinu, skalenia i kwarcu ale z surowców gorszej jakości. To taka porcelana przemysłowa. Porcelit wypala się w temperaturze ok. 1300-1350°C rodzaj wyrobów ceramicznych o porowatości 0.8% pokrytych szkliwem, otrzymywanych podobnie jak porcelana, lecz wypalanych w temperaturze niższej, tj. 1300-1350°C. Porowatość porcelitu to nie więcej niż 0.8% !!!. Porcelit nie jest przepuszczalny dla światła, cieczy i gazów. Porcelit ( prawie) nie daje się zarysować. Jest to trudne ze względu na jego wytrzymałość
– [od nazwy miasta Faenza we Włoszech]
Jest to materiał ceramiczny o znacznej porowatości ( do 6%!!!). Barwy od białej przez jasnokremową do czerwonoróżowej, pokryty szkliwem bogatym w dwutlenek cyny. W zależności od użytych surowców i stopnia spieczenia rozróżnia się killka rodzajów fajansu m.n :
-twardy (skaleniowy lub kaolinowy) ( 40–50% gliny, 30–40% kwarcu, 5–20% skalenia ew. kaolin do 25%)
-miękki (wapniowy) (60–75% gliny, 15–35% kwarcu, 10–35% marmuru lub kredy )
Wypał to ok 1200°C wypał po poszkliwieniu do ok. 1100 °C. Fajans zdobiony jest głównie podszkliwnie!!! Fajans techniczny wypalany jest tylko jeden raz w temperaturze ok. 1200°C.
Fajans różni się znacznie swoimi właściwościami od porcelany i porcelitu. Jest znacznie lżejszy od porcelany, zupełnie nie przeświecający, ma dużą porowatość i nasiąkliwość, dlatego wyroby fajansowe muszą być znacznie grubsze niż porcelanowe. W przeciwieństwie do porcelany fajans ma głuchy niemetaliczny dźwięk. Trudno jest otrzymać szkliwo, które miałoby ten sam współczynnik rozszerzalności jak glinki fajansowe. Dlatego często spotykamy się ze zjawiskiem pękania szkliwa na wyrobach fajansowych, zwłaszcza na dnie naczyń, gdzie tworzą się charakterystyczne spękania.
To wyroby ceramiczne z wypalonej gliny, zawierające 30–60% fazy szklistej, 15–30% fazy krystalicznej — mullit (3Al2O3· 2SiO2). Porowatość kamionki to mniej niż 6%. Kamionka szkliwiona jest w temperaturach od 1120 do 1280 C. Generalnie jest to masa ceramiczna palona wysoko ( oczywiście jeśli jest do tego przeznaczona 🙂 )
W zasadzie trudno tutaj napisać cokolwiek w skrócie. Dla potrzeb tego opisu!!! jest to materiał wypalany w temperaturach poniżej 1080 C. Wyroby takie charakteryzują się wysoką porowatością ( pow 7%), mają stosunkowo niski spiek. Gliny rodzime występujące w Polsce są materiałem stosunkowo młodym geologicznie dlatego ich temperatura wypału często jest niższa od 1080 C. Wszelkie kupne masy ceramiczne ( masy ceramiczne to materiał modyfikowany ) pozwalają na wypał w wyższych temperaturach.
Zapraszamy do zapoznania się z pozostałymi artykułami. Spis artykułów można znaleźć tutaj
Jeśli ten artykuł był ciekawy lub w czymś pomógł zachęcamy do wsparcia naszego przedsięwzięcia. Tworzymy miejsce gdzie będziemy mogli przekazywać nie tylko naszą wiedzę ale i doświadczenie. Bardzo serdecznie zachęcamy.
Estrady 76A
01-931, Warszawa Bielany
© Ceramicznawyspa.pl 2018-2024 Wszystkie prawa zastrzeżone